De afgelopen jaren hebben de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES) flink ingezet op criminaliteitsbestrijding. Sommige criminaliteitsproblemen blijken hardnekkig, blijven onderbelicht en de samenwerking in de keten kan beter, aldus het Veiligheidsbeeld BES 2018. Op deze eilanden ontbreekt het aan capaciteit om alle problemen aan te pakken, dus het is belangrijk om dat wat beschikbaar is zo efficiënt mogelijk te gebruiken.
Wat zijn de veiligheidsproblemen op de BES-eilanden, welke interventies zijn mogelijk en welke veiligheidspartners zijn daarvoor geschikt? Het Veiligheidsbeeld 2018 dat de Koninklijke Marechaussee opstelde in opdracht van het Openbaar Ministerie (OM BES), legt een basis voor een scala aan maatregelen voor een integrale aanpak. Het eerste Veiligheidsbeeld van 2013, ging over de verwachtingen van de ontwikkeling van de veiligheid op de eilanden.
Vanwege de ligging is het gebied populair voor criminele drugstransporten
Deze kleine eilanden hebben dezelfde problemen als grotere landen. Er zijn scheeps- en luchthavens, de kust is er lastig te beveiligen en de natuur is er kwetsbaar. Vanwege de ligging ten opzichte van Zuid-Amerika, de Verenigde Staten en Europa, is het gebied populair voor criminele drugstransporten.
Op Saba heerst de meeste rust en stabiliteit van de 3 eilanden. Net als op Bonaire en Sint Eustatius, speelt er een hardnekkige armoedeproblematiek. Vooral Bonaire kampt met veel problemen rondom welvaart, bestuur en veiligheid. Het eiland staat er economisch gezien goed voor, het toerisme nam er de laatste jaren toe. Echter, het is maar de vraag of de lokale bevolking daarvan meeprofiteert. Vooral door migratie is de bevolking flink gegroeid en de kloof tussen rijk en arm is er groter geworden. De politiek op Bonaire is instabiel, in korte tijd viel het bestuurscollege 4 keer. Sint Eustatius kampt met een slecht bestuur, er is sprake van wetteloosheid, financieel wanbeheer, discriminatie, intimidatie en eigenbelang.
Het rapport beschrijft 5 werelden, vooral op Bonaire, waarin de meeste criminaliteit en onveiligheid voorkomt. Om te beginnen aan de onderkant van de samenleving, de wereld van de illegale en legale vreemdelingen. Ondanks een streng toelatingsbeleid om de arbeidsmarkt te beschermen, is de bevolking tussen 2008 en 2016 met 50 procent toegenomen.
Steeds meer supermarkten en horeca komen in Chinese handen
Venezolanen vormen de grootste groep illegale migranten. Hoeveel illegale migranten er zijn, is onbekend. Zij nemen nauwelijks deel aan het openbare leven. Dat maakt deze groep erg kwetsbaar voor uitbuiting door ondernemers, want ze nemen genoegen met weinig. Chinezen vormen een grote groep legale migranten, met name op Bonaire. Steeds meer supermarkten en horeca komen in Chinese handen. Dat doet de lokale economie geen goed, want ze halen hun goedkope producten uit China die ze duur doorverkopen en nemen Chinezen in dienst. Naast de legale activiteiten, faciliteren sommige Chinezen georganiseerde criminaliteit zoals ondergronds bankieren, mensenhandel en –smokkel.
De lokale armoedeproblematiek vormt ook een wereld die criminaliteit uitlokt. Konden mensen met een krappe beurs voorheen nog net meekomen, door de verdringing op de arbeidsmarkt en de toename van rijke migranten is de balans eruit. Op Bonaire is de ongelijkheid het meest zichtbaar. Het afgelopen decennium is het percentage mensen dat onder de armoedegrens leeft fors toegenomen en dat heeft invloed op de veiligheid. Veel inwoners van de BES-eilanden kampen met sociale uitsluiting, psychische problemen, verslaving en ze hebben geen vertrouwen in de instituties.
Het Caribisch gebied is aantrekkelijk voor de georganiseerde criminaliteit, wereld nummer 3. Al vindt er niet zo heel veel georganiseerde criminaliteit plaats op de eilanden zelf, grote stromen van drugs, wapens, geld en mensen, gaan door het gebied. Ook wordt er veel geld witgewassen.
Tussen 2009 en 2014 zou de drugssmokkel verdriedubbeld zijn
Tussen 2009 en 2014 zou de drugssmokkel verdriedubbeld zijn. Cocaïne wordt het meest vervoerd in het Caribisch gebied, maar ook heroïne, marihuana en ecstasy worden er gesmokkeld. Bij de drugstransporten werken vooral Venezolanen samen met Colombianen en met lokale criminelen.
Organisatiecriminaliteit omvat niet alleen witteboordencriminaliteit, maar ook misdrijven die ten bate kunnen komen van de organisatie. Het begrip behelst fenomenen als fraude, corruptie, verduistering, belastingontduiking, illegale tewerkstelling en milieudelicten. De pakkans is laag voor organisatiecriminelen, want het toezicht op deze wereld is beperkt. De politie heeft de handen vol aan gewone criminaliteit. De organisaties die het toezicht houden, zijn gevestigd in Nederland.
Ondernemers die zich wel aan de regels houden, worden weggeconcurreerd of gaan uit nood ook crimineel handelen. Malafide bedrijven zijn op de lange termijn destructief voor de economie, want ze betalen geen belasting en legale werknemers worden verdrongen. Ook worden er illegale lozingen gedaan en bonafide bedrijven verdwijnen.
Politieke patronage zit ingebakken in de cultuur
Ten slotte is er de wereld van de ambtelijke en politieke corruptie. Dit is een van de belangrijkste obstakels voor duurzame economische, politieke en sociale ontwikkeling. De BES-eilanden hebben nog een lange weg te gaan wat betreft de bestrijding hiervan, want politieke patronage zit ingebakken in de cultuur.
Veiligheidsorganisaties op de BES-eilanden lijken vooral de handen vol te hebben aan het blussen van branden. Niet alle instanties zijn goed toegerust op hun taak. De veiligheidsketen is zwak, instanties en de Rijksdienst Caribisch Gebied vinden elkaar nog onvoldoende. Burgers en overheid kijken naar politie en justitie voor de aanpak van criminaliteit, terwijl dit op ieders bordje ligt. Het lijkt nog te veel alsof op de BES-eilanden alles kan en mag. Om veiligheidsproblemen succesvol te kunnen aanpakken, beveelt het Veiligheidsbeeld 2018 aan dat instanties grenzen duidelijk aangeven, die grenzen beschermen en bekrachtigen.
Hou het simpel en overzichtelijk, luidt een andere aanbeveling. Neem een concreet onderwerp waar iedereen de urgentie van ziet en ga aan de slag. Al doende kunnen hindernissen uit de weg geholpen worden. Hou het ook simpel waar het gaat om informatie-uitwisseling, iets wat al jaren vastzit. Als veiligheidspartners zich op een enkel thema richten en het informatieproces daarop verbeteren, krijgt de integrale aanpak een nieuwe impuls. Wees praktisch en wacht niet af totdat de wetgeving op orde is. Reduceer het grote aantal werkgroepen, taskforces en ketenoverleggen en verdeel de taken helder.
Veel kinderen op de BES-eilanden ontbreekt het aan perspectief
Hou Bonaire, Sint Eustatius en Saba schoon, daar mag een uitroepteken achter. Behoud milieu en koraal, maar hou ook bedrijfsleven en overheid schoon. Voorkom dat de eilanden in de greep raken van bedrijven en politici die enkel hun eigen belang najagen. En zorg ervoor dat iedereen, overheidssectoren, de particuliere sector en burgers, zich verantwoordelijk voelt voor criminaliteitsbeheersing. Doorbreek het zwijgen over zaken als huiselijk geweld en seksueel misbruik van jongeren. Hou sowieso een oog op de jeugdigen, want veel kinderen op de BES-eilanden ontbreekt het aan perspectief.
Kortom, de veelsoortigheid van de criminaliteit op de BES-eilanden vraagt om een hoog niveau van interdisciplinaire samenwerking, besluit het Veiligheidsbeeld 2018. Het ontbreekt aan efficiëntie. Partners moeten beseffen dat ze wederzijds afhankelijk zijn. Dat vergt flexibiliteit, gezamenlijke doelen, wederzijds vertrouwen en de wil om daadwerkelijk tot verandering te komen. Het gaat nog veel tijd en energie vergen om naar elkaar toe te groeien. <<