Bijna 7 jaar burgeroorlog heeft aan Syrië naar schatting een half miljoen levens gekost en miljoenen mensen zijn ontheemd geraakt. Syrië is zowel een voorbeeld van falen als van succes in de strijd tegen terrorisme, schrijft Daniel Byman op de Amerikaanse weblog Lawfare. Aan de ene kant bracht het conflict de Islamitische Staat voort, een van de krachtigste terroristische groeperingen die de wereld ooit zag. Maar tegelijkertijd hebben de Verenigde Staten en hun bondgenoten deze groep ook verzwakt en de terrorismedreiging weten te reduceren. Aan de hand van Syrië, trekt Byman 6 lessen voor contraterrorisme in de regio.
Syrië, maar ook Afghanistan, Algerije, Irak, Tsjetsjenië, Libanon, Somalië en Yemen, zijn allemaal voorbeelden van conflicten die nieuwe terroristische groeperingen voortbrachten of bestaande versterkten. Velen worden gerekruteerd om de oorlogen gaande te houden. Wie in een oorlog heeft meegevochten, komt er gehard uit. Oorlogen bieden groeperingen de bewegingsvrijheid die zij in tijden van vrede niet hebben.
De Islamitische Staat nam vaak gebieden in waar het Syrische regime zwak of afwezig was
De Islamitische Staat bijvoorbeeld, nam vaak gebieden in waar het Syrische regime zwak of afwezig was. Daar waar bestuur ontbrak, vestigde de groepering zichzelf als alternatief. Niet alle burgeroorlogen in de moslimwereld brengen grote jihadistische bewegingen voort, maar bij een nieuwe oorlog is het risico daarop beslist aanwezig.
Terrorismedreiging in Nederland Het kalifaat van de Islamitische Staat is verdwenen, maar daarmee is ISIS in Syrië en Irak nog geen tandeloze tijger. Het dreigingsniveau in Nederland blijft 4, aldus het meest recente Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. Dat houdt in dat er geen aanwijzingen zijn dat er voorbereidingen worden getroffen om een aanslag te plegen in Nederland, maar dat de jihadistische dreiging aanhoudend de grootste terroristische dreiging vormt tegen Nederland. |
De VS en andere regeringen zijn niet de enigen die de jihadisten bestrijden, ook onderling staan de islamitische groeperingen elkaar naar het leven. De Islamitische Staat ontstond als afsplitsing van Jabhat al-Nusra. Syrische leiders die loyaal waren aan Al-Qaida, trokken ten strijde tegen Iraakse Al-Qaida-aanhangers. De Islamitische Staat vocht tegen andere islamitische groeperingen, die op ideologisch gebied overlappingen vertoonden met de Al-Qaida-vertakking onder leiding van Abu Bakr al-Baghdadi. Deze onderlinge strijd verzwakte de beweging. Jihadisten zijn het onderling vaak oneens. Over leiderschap, het juiste niveau van geweld, wanneer verklaar je een staat en andere fundamentele zaken.
Uitreizigers en terugkeerders De teller van het aantal personen dat vanuit Nederland uitreisde naar Syrië en Irak, staat momenteel op zo’n 300 personen. Daarvan kwamen er ongeveer 60 om het leven. Zo’n 50 personen keerden terug. Sinds juni 2017 zijn er vanuit Nederland geen geslaagde uitreizen bekend. Bron: Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland |
Jihadisten vestigden zich in Syrië, omdat het regime daar jihadistische leiders vrijliet uit de gevangenissen en hun opkomst faciliteerde. Alle oppositie werd afgeschilderd als bondgenoot van Al-Qaida. In eerste instantie was die redenering absurd, maar naarmate de gematigde oppositie verbleekte, groeide de jihadistische zaak.
Minder openlijk was de rol van Turkije, wier grenzen in de eerste jaren van de oorlog nog flink poreus waren
Minder openlijk was de rol van Turkije, wier grenzen in de eerste jaren van de oorlog nog flink poreus waren. Zo konden de jihadisten 10.000-en buitenlandse strijders rekruteren. Sinds het sluiten van de Turkse grenzen in 2015, is het veel moeilijker voor buitenlanders om in Syrië mee te vechten.
De jihadistische beweging in Nederland Nu uitreis naar jihadistisch gebied niet meer plaatsvindt, maakt de Nederlandse jihadistische beweging een transitie door. De nadruk ligt weer meer op prediking en sociale activiteiten, die bijdragen aan het verspreiden van het gedachtegoed en uitbouwen van het netwerk. Online proberen jihadisten hun invloed te vergroten met educatieve initiatieven onder salafisten, die op religieus gebied veel overeenkomsten hebben, maar niet wat betreft het gebruik van geweld. Bron: Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland |
Contraterrorisme is geen lijm die alle partijen bijeenhoudt. In het gevecht tegen de Islamitische Staat, staan Iran, Hezbollah en verschillende Iraakse sjiitische groepen vreemd genoeg allemaal aan de kant van Amerika, Saoedi-Arabië, Turkije en Israël. Toch heeft dit onderling geen nauwere banden opgeleverd. De belangen en de doelen komen niet overeen. Turkije is vooral bang voor een Koerdische staat, Iran probeert zijn invloed in Syrië te versterken en het regime van Assad te ondersteunen, en Israël vreest voor geweld op zijn grondgebied.
Van oudsher heeft Amerika een coördinerende rol ten opzichte van de bondgenoten. De laatste jaren is de samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding verbeterd, zeker na de aanslagen in Parijs. Mede door de aanslagen van 2015, hebben de Europese bondgenoten informatiedeling over van terrorisme verdachte personen aanzienlijk verbeterd. Onder het presidentschap van Obama, hebben de Verenigde Staten zich niet specifiek gericht op Syrië. Er werd gebouwd aan een brede coalitie tegen de Islamitische Staat, zonder een breder beleid voor het Syrische conflict als geheel. De Trump-regering heeft de zaak niet verbeterd. Bondgenoten Turkije en Israël vergroten hun betrokkenheid in Syrië, zonder veel aansturing van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, leger of Witte Huis.
Preventie in Nederland Door de veranderingen binnen de Nederlandse jihadistische beweging, wordt vooral ingezet op deradicalisering, re-integratie en op preventie en versterken van de weerbaarheid. Er is geïnvesteerd in landelijke initiatieven zoals het familiesteunpunt, Platform Jeugd preventie Extremisme en Polarisatie en voor professionals zijn er trainingen bij het Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering. De nadruk ligt nu op mensen vervolgen, deradicaliseren en re-integreren in de samenleving. Nederland werkt samen met andere landen in zowel EU- en VN-verband, als in het Global Counter Terrorism Forum en de anti ISIS-coalitie, om het terrorisme aan te pakken. |
Amerika slaagde er niet in om een relatie op te bouwen met lokale bondgenoten, een belangrijk onderdeel van contraterrorisme. Jarenlange training en geïnvesteerde miljarden van de Amerikanen, konden niet verhinderen dat de Iraakse troepen in 2014 vluchtten voor de kleinere en lichter bewapende troepen van de Islamitische Staat. Het lukte de Amerikanen niet om gematigde Syrische oppositiekrachten op te bouwen. Daardoor moest het land vertrouwen op Syrische Koerden en andere strijdkrachten die wel konden vechten, maar die niet de brede steun van het volk hadden. Het trainen van militairen heeft niet alleen een militair-technische maar ook een politieke dimensie. Maar Amerika benut deze trainingen vaak om actie te kunnen ondernemen zonder moeilijke politieke besluiten te hoeven nemen.
Syrië was geen Irak en Irak was geen Afghanistan, benadrukt onderzoeker Byman. Ieder conflict heeft zijn eigen dynamiek. Maar als Amerika deze lessen ter harte neemt, dan zal het land tijdens een volgend conflict het beter doen. <<